Η λιθίαση του ουροποιητικού αναφέρεται στη δημιουργία λίθου ή λίθων στο ουροποιητικό σύστημα και πιο συγκεκριμένα στους νεφρούς(αποχετευτική μοίρα), στους ουρητήρες, στην ουροδόχο κύστη και στην ουρήθρα. Απαντώνται διάφοροι λίθοι ως προς τη σύστασή τους, όπως ασβεστίου, ουρικού οξέος, στρουβίτη, κυστίνης κ.α. Κύριοι παράγοντες κινδύνου για την ουρολιθίαση αποτελούν η ηλικία(με την ηλικιακή αιχμή της πάθησης να βρίσκεται μεταξύ 20 και 50 ετών), το φύλο(οι άνδρες εμφανίζουν λίθους πιο συχνά από τις γυναίκες), το οικογενειακό ιστορικό, το θερμό κλίμα, η διατροφή(η παχυσαρκία, η κατανάλωση αλατιού και ζωϊκού λίπους προδιαθέτει στη δημιουργία λίθων), η μειωμένη ημερήσια λήψη υγρών και ο τρόπος ζωής(καθιστική ζωή, έλλειψη σωματικής άσκησης).

Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την εντόπιση του λίθου. Έτσι λοιπόν όταν ο λίθος εντοπίζεται στο νεφρό, οι ασθενείς εμφανίζονται συνήθως ασυμπτωματικοί, με πιθανή παρουσία ερυθρών αιμοσφαιρίων στη γενική ούρων. Τα συμπτώματα αρχίζουν όταν ένας λίθος κατέλθει στον ουρητήρα. Η απόφραξη του τελευταίου προκαλεί μειωμένη ροή ούρων προς την κύστη, διάταση του νεφρού και οξύ κωλικοειδές στη σύστοιχη οσφυϊκή χώρα, με αντανάκλαση στην περιοχή των γεννητικών οργάνων. Ο γνωστός σε όλους κωλικός, δύναται να συνοδεύεται από ναυτία, εμέτους μικροσκοπική ή σπανιότερα μακροσκοπική αιματουρία. Τέλος οι λίθοι του κατώτερου ουροποιητικού(ουροδόχος κύστη/ουρήθρα) εμφανίζονται κυρίως με αιματουρία(μικροσκοπική/μακροσκοπική), που συνδιάζεται με συμπτώματα από την ούρηση(δυσουρία, συχνουρία)

Η διάγνωση στηρίζεται στο ιστορικό, την κλινική εξέταση και κυρίως στον απεικονιστικό και εργαστηριακό έλεγχο. Ο απεικονιστικός έλεγχος περιλαμβάνει:

• Υπερηχογράφημα του ουροποιητικού συστήματος, αποτελεί εξέταση πρώτης γραμμής με κύριο μειονέκτημά της, την αδυναμία απεικόνισης των ουρητήρων.
• Απλή ακτινογραφία νεφρών-ουρητήρων-κύστης(ΝΟΚ), η οποία εντοπίζει μεγάλο ποσοστό των λίθων, εντούτοις και εδώ οι περιορισμοί είναι υπαρκτοί(πχ αδυναμία απεικόνισης ακτινοδιαυγαστικών λίθων όπως του ουρικού οξέος).
• Ενδοφλέβια ουρογραφία
• Αξονική τομογραφία, αποτελεί το χρυσό κανόνα στη διάγνωση της ουρολιθίασης και έχει αντικαταστήσει στις μέρες μας την ενδοφλέβιο ουρογραφία.

Ο εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει:

• Mικροσκοπική εξέταση των ούρων
• Bιοχημική ανάλυση του αίματος
• Μεταβολικός έλεγχος ο οποίος περιλαμβάνει τη συλλογή ούρων 24ώρου, ορμονικό έλεγχο(πχ παραθορμόνη=ορμόνη που συμβάλλει στην ομοιόσταση του ασβεστίου στο αίμα) και τη χημική ανάλυση του λίθου. Ο συγκεκριμένος έλεγχος συνίσταται κυρίως σε ασθενείς με πολλαπλά επεισόδια λιθίασης.

Η θεραπεία των συμπτωμάτων και συγκεκριμένα του κωλικού συνίσταται στη χορήγηση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων(7-10 ημέρες) και αναστολέων α- αδρενεργικών υποδοχέων(a-blockers). Τα πρώτα δρουν ως παυσίπονα μειώνοντας την τοπική φλεγμονή, ενώ τα δεύτερα, που χρησιμοποιούνται κατά κόρον στην καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, προκαλούν χάλαση στους λείους μυς των ουρητήρων, με αποτέλεσμα τη μείωση των επεισοδίων άλγους και την ταχύτερη αποβολή του λίθου. Αντιβιοτικά χορηγούνται σε περίπτωση συνυπάρχουσας λοίμωξης. Επί εμμονής των συμπτωμάτων παρά τη συντηρητική αγωγή επιβάλλεται η παροχέτευση των ούρων, είτε με την τοποθέτηση ουρητηρικών καθετήρων(pig-tail), είτε με την τοποθέτηση προσωρινής νεφροστομίας.

Γενικά λίθοι μικρότεροι από 1 εκ αποβάλλονται αυτόματα σε ποσοστό που αγγίζει το 70%, σε διάστημα 4-6 εβδομάδων. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις θα χρειαστεί επεμβατική θεραπεία:

• Εξωσωματική λιθοτριψία(ESWL), αποτελεί ελάχιστα επεμβατική μέθοδο, που χρησιμοποιεί κρουστικά κύματα για τη θραύση του λίθου. Σε μεγέθη λίθων εώς 1,5-2 εκ μπορεί να έχει επιτυχία μέχρι και 90 %. Η διαδικασία είναι παντελώς αναίμακτη, διαρκεί περίπου 1 ώρα και δε απαιτεί νοσηλεία. Σε κάποιους ασθενείς μπορεί να χρειαστεί επαναληπτική συνεδρία.
• Ενδοσκόπηση του ουρητήρα(ουρητηροσκόπηση) και θραύση του λίθου με ειδικούς λιθοτρίπτες (πχ laser). Η συγκεκριμένη μέθοδος απαιτεί αναισθησία (χειρουργείο ημέρας)
• Διαδερμική λιθοτριψία (PCNL), χρησιμοποιείται κυρίως για μεγαλύτερους λίθος στην περιοχή του νεφρού(>2-2.5 εκ) που είναι ανθεκτικοί στην εξωσωματική λιθοτριψία. Η συγκεκριμένη μέθοδος απαιτεί αναισθησία (χειρουργείο ημέρας).
• Ανοικτό χειρουργείο, έχει περιοριστεί στις μέρες μας και συνίσταται σε συγκεκριμένες ομάδες ασθενών.